Het cement in de tekst
In de Bijbel in Gewone Taal zijn de allergewoonste woorden het allerbelangrijkst. Er worden gewone woorden en korte zinnen gebruikt, maar hoe leesbaar zou de tekst zijn zonder de kleine woordjes ‘en’, ‘maar’, ‘want’?
Stel je voor dat Deuteronomium 11:16-17 als volgt vertaald was, en elke zin op een nieuwe regel stond:
[…]
Kniel niet voor andere goden.
Vereer ze niet.
De Heer zal woedend zijn.
Hij zal de hemel sluiten.
Er valt geen regen meer.
De oogst mislukt.
Er komt er snel een eind aan jullie leven in het mooie land.
In schoolboeken worden teksten soms op die manier gepresenteerd, omdat dat makkelijker zou zijn voor de leerlingen: korte zinnen, en een tekst waarin je ogen niet kunnen verdwalen. Maar taalkundige Gerdineke van Silfhout – op 16 oktober promoveerde ze in Utrecht op dit onderwerp – heeft onderzocht of leerlingen zo’n tekst echt beter begrijpen en onthouden. En dat blijkt niet zo te zijn. Een tekst waarin elke zin op een nieuwe regel staat, ziet er wel overzichtelijk uit, maar er zit geen samenhang in. De lezer moet zelf uitzoeken wat die losse zinnen met elkaar te maken hebben, zelf verband tussen de zinnen leggen.
Eerder taalkundig onderzoek wees al in dezelfde richting. Vanaf het begin hebben we in het BGT-project daarom gekozen voor doorlopende tekst en goed gelet op verbindingswoorden. En Van Silfhout heeft ons daarin bevestigd, nu, maar ook al in 2011. Toen vergeleek ze het gebruik van acht verbindingswoorden (opdat, zodat, omdat, dus, daarom, daardoor, doordat, want) in voorlopige teksten van de Bijbel in Gewone Taal met teksten uit De Nieuwe Bijbelvertaling. Ze schreef er een artikel over in Met Andere Woorden (het kwartaaltijdschrift van het Nederlands Bijbelgenootschap over bijbelvertalen), en adviseerde ons om vooral op de ingeslagen weg voort te gaan.
In zijn boek Hoe vertaal je de Bijbel in gewone taal? geeft Matthijs de Jong cijfers over de acht onderzochte woorden in verschillende vertalingen. De Bijbel in Gewone Taal gebruikt in totaal 6876 keer een van die verbindingswoorden, de NBV 4506 keer. Dat zegt niet helemaal alles, want de NBV legt ook verband met woorden die in de BGT niet gebruikt worden, zoals ‘wegens’ en ‘vanwege’. Maar het verschil is duidelijk.
In de Bijbel in Gewone Taal luidt Deuteronomium 11:16-17 nu als volgt:
Pas op! Laat je niet verleiden om verkeerde dingen te doen! Kniel niet voor andere goden, vereer ze niet. 17 Want dan zal de Heer woedend zijn! En dan zal hij de hemel sluiten, zodat er geen regen meer valt en de oogst mislukt. Dan komt er snel een eind aan jullie leven in dat mooie land.
De zinnen zijn afwisselend kort of wat langer. Met ‘want’, ‘en’, ‘dan’, en ‘zodat’ worden de zinnen met elkaar verbonden. Het zijn kleine woordjes, maar ze zijn het onmisbare cement tussen de zinnen. Want zo wordt een reeks losse mededelingen pas een zinvolle tekst. En zelfs de uitroeptekens helpen hier om de tekst als een samenhangend geheel te lezen.
Dit artikel van neerlandicus Clazien Verheul verscheen eerder in het Friesch Dagblad.
Deel deze pagina op:Reageer
De komst van de Bijbel in Gewone Taal is mogelijk gemaakt dankzij de steun van leden en donateurs van het NBG. Het NBG vertaalt & verspreidt de Bijbel sinds 1814.