‘Je bent vast blij dat de Bijbel in Gewone Taal klaar is’ zeggen mensen tegen me. Eerlijk gezegd: Nee! Het was een feest om als neerlandicus aan deze vertaling mee te werken.

Zes jaar lang zocht ik samen met mijn collega’s naar de helderste formuleringen, de duidelijkste woorden, de juiste interpunctie. ‘Hoe ging dat in zijn werk?’ ‘Is er veel ruzie geweest?’ ‘Waren jullie het vaak oneens?’

Uit de grond van mijn hart kan ik zeggen: We hebben altijd in goede harmonie samengewerkt aan deze vertaling. Met veel respect voor elkaars deskundigheid. Er was een duidelijke scheiding van de vakgebieden: de neerlandici waren verantwoordelijk voor een eenvoudige, goed geformuleerde tekst, de bijbelwetenschappers voor een betrouwbare weergave van de brontekst. We werkten intensief samen om tot het beste resultaat te komen. Iedere vertaler was vrij om kritiek te leveren op het werk van de ander, maar er waren twee ijzeren regels:

1. Geef een argument waarom je de voorgestelde tekst niet goed vindt.
2. Doe een nieuw voorstel.

Kritiek leveren is altijd makkelijk. Maar om echt verder te komen heb je geldige argumenten nodig en bruikbare alternatieven. Ik geef twee voorbeelden. U krijgt een kijkje in de keuken…

Voorbeeld 1: Psalm 23:4

Eerste versie bijbelwetenschapper:
Ik ben niet bang,
ook al is het gevaarlijk en donker om mij heen.

Commentaar neerlandicus:

1. Weinig evenwicht tussen de lengte van de zinnen
2. In de tweede regel kan iets meer poëzie door herhaling.

Voorstel neerlandicus:
Ik ben niet bang,
ook al is er gevaar,
ook al is het donker om mij heen.

Dit voorstel is door de bijbelwetenschapper overgenomen.

Voorbeeld 2: Genesis 37:38

Eerste versie bijbelwetenschapper:
Potifar had de leiding over de lijfwacht van de farao.

Commentaar neerlandicus:

1. ‘lijfwacht’ is een moeilijk woord, geen doorzichtige samenstelling.
2. ‘lijfwacht’ heeft een collectieve en niet-collectieve betekenis: het kan om een groep gaan of een enkele persoon. Dat kan onduidelijk zijn.

Voorstel neerlandicus:
Potifar was het hoofd van de persoonlijke bewakers van de farao.

Dit voorstel is in eerste instantie overgenomen.

De tekst is meegelezen door proefleesgroepen. Van hen kwam het commentaar:

• ‘lijfwacht’ is gewoner dan ‘persoonlijke bewakers’. En (vroegen de gedetineerden die met de justitiepredikant meelazen): Is ‘bodyguards’ geen optie?

De bijbelwetenschapper en neerlandicus vonden ‘bodyguard’ geen optie, en ‘persoonlijke bewakers’ bij nader inzien ook minder geslaagd: doet vooral denken aan het bewaken van gevangenen. Ze zagen geen goed alternatief voor ‘lijfwacht’.  En als er geen  beter alternatief was, bleef de oude tekst staan, onder het motto: Er is geen betere (een reclamespreuk van het merk Miele).

Samenwerking

Vanaf de dag dat we begonnen met vertalen, begon ook de discussie. We hebben elkaars werk kritisch bekeken en besproken. Natuurlijk was er soms verschil van inzicht, of was er persoonlijke voorkeur. Maar de regels die we onszelf oplegden bij het geven van kritiek, hebben goed gewerkt.

Dat was het geheim van een plezierige en opbouwende samenwerking. En die had van mij nog best wat langer mogen duren. Maar natuurlijk ben ik blij dat u nu kunt meegenieten van het resultaat van het vertaalwerk.

Marja Verburg is neerlandica bij het Nederlands Bijbelgenootschap. Ze is een van de vertalers van de Bijbel in Gewone Taal.