Op 4 mei herdenken we in Nederland de Tweede Wereldoorlog, dat gebeurt vaak door het leggen van bloemen en kransen bij een oorlogsmonument. Denk aan het monument op de Dam of op de Grebbeberg. Zo herinneren we ons wat er toen gebeurde, herdenken we de gevallenen en vieren we op 5 mei dat we vrij mogen leven in een democratie. Een monument helpt daarbij.
Onlangs preekte ik over een tekst uit Jozua 4. In mijn preekvoorbereiding gebruik ik meestal De Nieuwe Bijbelvertaling. Daarin staat dat Jozua, als het volk Israël door de Jordaan is getrokken, twaalf stenen opricht, die het volk heeft meegenomen van de rivierbodem. In de Bijbel in Gewone Taal staat dat Jozua een monument maakt en verderop staat dat Jozua de twaalf stenen rechtop zet. De bedoeling van dat monument is om aan latere generaties het verhaal van Gods trouw door te kunnen vertellen. En niet alleen dat: het monument is ook bedoeld om aan de hele wereld te laten zien wie God is, hoe trouw en liefdevol hij is.
In mijn preekvoorbereiding was ik op zoek naar een beeld dat aanspreekt om te kunnen spreken over het belang van herinneren, het belang van gedenken. Het gedenken van gebeurtenissen in ons eigen leven, maar ook het gedenken van momenten die we met God hebben meegemaakt, ieder persoonlijk en als geloofsgemeenschap. Met dat woord ‘monument’ uit de Bijbel in Gewone Taal ging er in mijn gedachten een laatje open. Ik moest denken aan de Tweede Wereldoorlog. Dat denken bracht mij vervolgens bij de spreuk van Rabbi Baal Sjem Tov, een spreuk die staat bij de ingang van Yad Vashem: ‘Ballingschap wordt veroorzaakt door vergeten, in gedenken ligt het geheim van de verlossing’. Gedenken is belangrijk en datgene wat we gedenken symboliseren we vaak in een monument.
Misschien is het gewaagd, maar in de preek heb ik het ook gehad over het kruis als monument. Het kruis toont ons hoever de liefde van God voor ons gaat. Daarin zien we het symbool van die liefde tot in de dood. Het klinkt misschien gek, het kruis als monument, maar ik vind het een raak idee.
Zo bracht de Bijbel in Gewone Taal mijn denken op gang. Ik sloot mijn preek af met een paar vragen: Wat zijn uw gedenkstenen, monumenten in uw eigen leven, het leven met elkaar en het leven met God? En hoe is gedenken voor u verlossing?
Elsbeth Gruteke is historicus, theoloog en proponent in de PKN . Ook werkt ze als presentator bij de EO.
