Koeien in zwarte jurken

‘En iedereen moet rouwkleren dragen, ook de dieren.’ (Jona 3:8)

Pas las ik op Facebook een vraag van iemand over de vertaling van Jona 3:8 in de Bijbel in Gewone Taal. Moesten de dieren ook rouwkleren dragen? Zie je het al voor je: een koe met zwarte jurk of een schaap in een stoffen zak? Om maar met de deur in huis te vallen: ja, dat is eigenlijk wel wat er staat. Je leest het ook in andere vertalingen. Kijk maar eens in de Statenvertaling: ‘mens en beest zullen met zakken bedekt zijn’. Het heeft er dus altijd al gestaan, maar pas in gewone taal valt het op!

Rouwkleren horen bij de cultuur van de bijbelse tijd. Als mensen in die tijd verdriet of spijt hadden, lieten ze dat op verschillende manieren zien: Ze scheurden hun kleren kapot, gooiden zand of stof over hun hoofd, en liepen op blote voeten. Soms werd er ook speciale rouwkleding gedragen, een soort zak van ruwe stof. Of andere eenvoudige kleren, vaak van donkere stof. Daarnaast bestonden er nog andere rituelen. Zo vastten mensen soms, en werd er luidkeels gehuild en geklaagd.

Over rouwkleren voor dieren lezen we verder nergens iets in de Bijbel. Alleen hier in Jona. Dat laat wel zien dat het ernst is. De koning van Nineve heeft door dat er bijzondere maatregelen genomen moeten worden: God dreigt de hele stad te verwoesten vanwege het slechte gedrag van de inwoners. Om God op andere gedachten te brengen, laat de koning bekendmaken dat iedereen moet vasten: de mensen én de dieren. Ook moeten mensen én dieren rouwkleren aantrekken. Geen beeldend taalgebruik dus, maar heel concreet.

Het werkt: God krijgt medelijden en verandert zijn plan. Hij verwoest de stad niet. De profeet Jona is daar geweldig kwaad over. Het boek Jona eindigt met God die Jona uitlegt waarom hij de stad heeft gespaard: ‘Begrijp je dan niet dat ik wilde dat de mensen in Nineve zouden blijven leven? In die stad wonen meer dan 120.000 mensen. Ze weten niet wat goed is en wat slecht is. En in Nineve zijn ook nog heel veel dieren. Ik wilde niet dat al die mensen en dieren zouden sterven.’ Mensen en dieren lieten letterlijk zien dat ze spijt hadden, en God heeft vervolgens medelijden met zowel de mens als met de dieren.

Door de duidelijke taal van de Bijbel in Gewone Taal valt misschien wel voor het eerst op dat ook de dieren in Jona rouwden en daardoor gespaard werden. Dat zorgt er misschien voor dat je even je wenkbrauw optrekt: dieren met rouwkleren aan, staat dat er echt? Maar na die eerste verbazing levert het je nieuwe inzichten op. En misschien wel een glimlach.

Drs. Roelien Smit werkt als wetenschappelijk medewerker Bijbelgebruik bij het Nederlands Bijbelgenootschap. Ze is een van de vertalers van de Bijbel in Gewone Taal.